استخاره - 2
نوشته شده توسط محسن مقدس زاده در تاریخ شنبه 94/9/14
همانطور که قبلا عرض شد در مورد تصمیماتی که در مراحل مختلف زندگی میگیریم پس از بررسی شرعی و عقلی با تفکر و مشورت با افراد متخصص و آگاه در آن زمینه به عنوان مرحله آخر اگر به نتیجهای نرسیدیم؛ دین برای خروج از تحیر و سرگردانی استخاره را قرار داده است.
در ادامه بیان نکاتی در مورد استخاره که قبلا هم بیان شد نکات دیگری خدمتتان عرض میشود:
1- باید به این نکته عنایت ویژه داشت که همان دینی که استخاره را راهی برای خروج از تحیر و سرگردانی قرار داده است تأکید خاصی دارد که استخاره زمانی پاسخگوی ماست که پس از بررسی کامل شرعی و عقلی تمام جوانب مسئله با تفکر و مشورت با افراد متخصص و آگاه در آن زمینه انجام شود. واضح است که مثلا در استخاره به قرآن اگر کسی صفحهای از قرآن را باز کند آیاتی شامل بشارت یا انذار یا آیات دیگری که به نوعی برداشتهای مختلفی میتوان از آنها داشت پیش روی ما قرار خواهند گرفت ولی این آیات وقتی راهنمای ما خواهند بود که دقیقا موقعی و در شرایطی باشند که دین فرموده است. پس اگر قبل از بررسی شرعی و عقلی با تفکر و مشورت با افراد متخصص و آگاه این کار انجام شود قطعا نمیتواند راهنمای ما باشد.
2- باید به این نکته هم توجه داشت که استخاره زمانی لازم است که پس از بررسی شرعی و عقلی به نتیجهای نرسیم و ندانیم که کدام طرف انجام یا ترک آن کار به نفع یا ضرر ماست. پس اگر با بررسیهای لازم به این نتیجه رسیدیم که هر دو طرف از نظر نفع و ضرر دقیقا یا تقریبا به یک اندازه سود و زیان دارند قطعا نیاز به استخاره نیست. در چنین مواردی میتوان با اختیار خود و با در نظر گرفتن میل و علاقه خودمان یکی از دو طرف را انجام دهیم. البته ممکن است ما برای اینکه بدانیم نفع یا ضرر مختصر در کدام طرف استخاره هست روی به استخاره بیاوریم. چنین کاری هر چند به خودی خود ایرادی ندارد ولی به دو علت توصیه نمیشود. یکی اینکه درست است که ما وقتی استخاره میکنیم که تمام جهات شرعی و عقلی را بررسی کرده باشیم و با توکل بر خدا از کتاب او برای رفع تحیر و سرگردانی کمک میخواهیم ولی استخاره در جاهایی که طرف انجام یا ترک از نظر نفع و ضرر تقریبا یکسان باشند باعث میشود که بعد از مدتی ما برای فرار از تفکر و مشورت روی به استخاره بیاوریم. یعنی استخارهای که پس از بررسی دقیق شرعی و عقلی با تفکر و مشورت با افراد متخصص و آگاه برای رفع تحیر و سرگردانی قرار داده شده است وسیلهای خواهد شد برای توجیه تنبلی و فرار از مسئولیت تفکر و مشورت با دیگران که مسلما زحمت باز کردن یک صفحه قرآن بسیار کمتر از تفکر و مشورت است. علت دومی که چنین استخارههایی توصیه نمیشود این است که مداومت بیدلیل بر استخاره باعث ضعف توکل و اینکه نتیجه برای ما بسیار مهم شود خواهد شد. توضیح این مطلب اینکه ما اگر استخاره میکنیم برای این است که ببینیم در تصمیمگیرهایمان کدام طرف انجام یا ترک بیشتر مورد رضایت خداوند متعال است. مسلما وقتی به این نتیجه رسیدیم که کاری که میخواهیم انجام دهیم یا ترک کنیم بیشتر از طرف دیگر موجب رضایت خداست نتیجه ظاهری و دنیوی هر چه باشد برای ما نباید مهم باشد چرا که وقتی کارهای ما مورد رضایت خدا باشد نتیجه ظاهری هر چه که باشد، نتیجه نهائی و اخروی به سود ماست. با مداومت بیدلیل بر استخاره به مرور و ناخواسته نتیجه ظاهری برای ما اهمیت بیش از حد پیدا خواهد کرد؛ چیزی که در راستای اهداف دین و عقل نمیباشد. یکی از نشانههای مهم اهمیت پیدا کردن نتیجه ظاهری و دنیوی و ضعف توکل به هم خوردن آرامش و ایجاد اضطراب و ترس افراطی در وجود ما خواهد بود.
پس استخاره تنها در جایی مورد تأکید است که ما نتوانیم به نتیجهای برسیم و این عدم توانایی در به نتیجه رسیدن به علت یکسان بودن نفع و ضرر دو طرف استخاره نباشد بلکه به علت ابهام و مخفی بودن جهاتی باشد که در سود و زیان زیاد تأثیر دارند. پس چه موقعی که دو طرف پس از بررسی شرعی و عقلی از نظر سود و زیان یکسان باشند (در صورت رسیدن به نتیجه) و چه میزان سود و زیان چندان تفاوتی نداشته باشند (چه در صورت رسیدن به نتیجه و در در موقع تحیر و سرگردانی) نیازی به استخاره نیست.
3- توجه به این نکته هم ضروری است که مقصود از سود و زیان و نفع و ضرر در نکات فوق الزاما سود و زیان دنیوی و ظاهری نیست. بلکه مقصود سود و زیان نهائی و اخروی و معنوی و دینی و انسانی است. چه بسا ممکن است در جایی عملی خوب و زیبا باشد ولی به ضرر دنیوی و ظاهری ما باشد. البته ممکن است در بسیاری از جاها نفع و ضرر دنیوی و ظاهری با نفع و ضرر اخروی و ابدی و نهائی و معنوی و دینی و انسانی در یک راستا باشند ولی در مواردی هم ممکن است در یک راستا نباشند و با هم تضاد یا تناقض داشته باشند. پس باید به این نکته توجه شود که خوب یا بد آمدن استخاره الزاما به معنی نفع و ضرر دنیوی ما نیست بلکه ممکن است نفع و ضرر ظاهری و دنیوی کاملا با نفع و ضرر اخروی و معنوی تضاد یا تناقض داشته باشد.
4- با توجه به نکات فوق و اینکه در بسیاری از جاها استخاره برای فرار از تفکر و مشورت یا به علت ضعف توکل و ترس از نتیجهای که در ظاهر به ضرر ماست میباشد باید دقت شود که تا حد امکان از انجام استخاره در تصمیمگیریهای مهمی مانند ازدواج و طلاق که گاهی تصمیم نسنجیده در آن میتواند کل سرنوشت دنیوی و اخروی انسان را تحت تأثیر قرار دهد پرهیز شود. چرا که با اینکه استخاره در جای خودش بسیار سودمند و نافع است ولی چون شرایط و نکات دقیق و ظریفی دارد که تشخیص بعضی از آنها برای بسیاری از مردم بسیار سخت است (مثل همان نکاتی که در بالا توضیح داده شد) پس اگر بدون در نظر گرفتن کامل شرایط آن انجام شود چه بسا نتیجه عکس دهد. مثلا اینکه آیا استخارهای که خواهیم کرد در ادامه تفکر و مشورت است یا به جای تفکر و مشورت و همچنین آیا در راستای توکل است یا در تضاد و تناقض با آن است مسائل دقیقی هستند که نیاز به بررسیهای دقیقی دارد. پس توصیه میشود در تصمیمگیریهای بسیاری مهمی مانند ازدواج و طلاق که گاهی کل سرنوشت دنیوی و اخروی انسان را تحت تأثیر قرار میدهد تا حد امکان از استخاره پرهیز شود یا با مشورت و زیر نظر کسی انجام شود که تخصص و دقت لازم را برای تشخیص شرایط مناسب برای استخاره را دارد.
5- باید توجه داشت که وقتی روی به استخاره میآوریم به معنی آن است که اولا پس از بررسی شرعی و عقلی با تفکر و مشورت با افراد متخصص و آگاه نتوانستهایم تصمیمی بگیریم و ثانیا استخاره به معنی آن است که به خدا توکل داریم و در موقع تحیر و سرگردانی به او اعتماد داریم و هر چه او مشخص و معین کند ما بدون هیچ تردیدی انجام خواهیم داد. بسیاری از کسانی که استخاره میکنند با این هدف اقدام به استخاره میکنند که تأییدی از جانب دین برای تصمیم خود بگیرند. به عبارت دیگر وقتی تصمیم خود را گرفتهاند برای اینکه میخواهند مطمئن شوند که تصمیمشان مورد رضایت خداست اقدام به استخاره میکنند؛ یا وقتی تصمیمشان را گرفتهاند برای اینکه تمایل به انجام آن تصمیم ندارند میخواهند برای تغییر نظر خودشان تأییدی از خدا و دین بگیرند؛ یا وقتی اقدام به استخاره میکنند که با اینکه تفکر و مشورت کردهاند و واقعا هم در تحیر و سرگردانی هستند ولی اعتماد به استخاره و راهی که خدا برای رفع تحیر گذاشته است ندارند و نشانه آن این است که پس از استخاره هم تردیدشان برطرف نمیشود و باز در انجام طرفی که استخاره به آن توصیه و تأکید کرده است تردید دارند.
کلمات کلیدی : استخاره، تفکر، مشورت، عقل، متخصص، تحیر، سرگردانی، توکل، تنبلی، قرآن، دین، خیر، دنیا، آخرت، معنویت، ترس، ازدواج، طلاق